تاثیر اضطراب مادر بر جنین در دوران بارداری

بر اساس پژوش‌ها استرس طولانی مدت مادر در دوران بارداری می‌تواند تاثیرات آسیب‌زایی مانند وزن کم هنگام تولد، احتمال نارسی یا حتی سقط جنین، وقفه یا تاخیرهای رشدی بر جنین در حال رشد داشته باشد.

همچنین ارتباط بین استرس‌های شدید بارداری با مشکلات نوزاد از قبیل بی قراری، اضطراب، بیش فعالی و ناآرامی در مطالعات نشان داده شده است.

مشخص شده که جنین در حال رشد استرس‌های شدید مادر را درک می‌کند و دچار ناآرامی می‌شود. همچنین تغییرات مواد شیمیایی در ساختار مغز مادرِ مضطرب می‌تواند بر جنین تاثیر گذار باشد.

افزایش استرس باعث افزایش فعالیت غده فوق کلیوی، آزاد کننده کورتیکوتروپین می‌شود. این هورمون بر طول مدت حاملگی تاثیر می‌گذارد. به این ترتیب استرس‌های شدید مادر در زایمان زودرس و به دنیا آمدن نوزاد نارس موثر است. به علاوه بر اساس مطالعات مواد شیمیایی ناشی از استرس می‌تواند از طریق جفت به جنین در حال رشد منتقل شود.

مواد شیمیایی که در پاسخ به استرس در مغز مادر ترشح می‌شوند، به طور مستقیم بر مغز جنین اثر می‌گذارند. اضطراب و استرس در بارداری باعث ایجاد تغییرات در ساختار و عملکرد مغز جنین می‌شود و زمینه را برای ابتلای کودک به اسکیزوفرنی، افسردگی و بیش فعالی در آینده فراهم می‌کند.

مطالعات انجام شده نشان داده‌اند اضطراب مادر بر جنسیت جنین تأثیر دارد؛ ترشح میزان زیادی از هورمون کورتیزول که بر اثر استرس در بدن آزاد می‌شود، لانه گزینی جنین پسر در رحم را سخت می‌کند و به همین دلیل احتمال دختر شدن جنین در مادران پر استرس بیشتر از سایرین است.1
 

چه عواملی موجب استرس در دوران بارداری می‌شوند؟

عوامل ایجاد استرس در هر زن باردار متفاوت است اما از جمله فاکتورهای شایع می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- مواجهه با عوارض بارداری همچون حالت تهوع، یبوست، احساس خستگی یا درد کمر

- تغییرات هورمونی تاثیرگذار بر خلق و خو

- نگرانی در مورد نحوه وضع حمل و چگونگی مراقبت از نوزاد

- مدیریت مسئولیت‌های کاری برای زنان شاغل و آماده کردن شرایط برای مرخصی زایمان.2
 

تاثیرات استرس در بارداری

 
 استرس و شیزوفرنی
محققان به تازگی دریافته‌اند استرس شدید مادر در دوران بارداری، ممکن است موجب ابتلای کودک او به شیزوفرنی در آینده شود.

شیزوفرنی (schizophrenia) یک نوع بیماری روحی است که در آن فکر تخریب می شود و برداشت انسان از واقعیت غیرعادی می گردد.

احتمال ابتلا به شیزوفرنی و اختلالات مشابه در فرزند زنانی که یکی از عزیزان خود را در سه ماهه اول بارداری از دست داده‌اند، حدود 67 درصد بیشتر است. لازم است بدانید این ارتباط (یعنی ارتباط بین از دست دادن عزیزان و احتمال شیزوفرنی) در کسانی که سابقه بیماری روانی نداشتند، مشاهده شد.

محققان فکر می‌کنند مواد شیمیایی که در پاسخ به استرس از مغز مادر آزاد می‌شود، اثر مستقیم بر مغز جنین (که در حال تکامل است) دارد. این اثر ممکن است در اوایل بارداری که سد محافظ بین مادر و جنین هنوز کامل نشده، بیشتر باشد.

علاوه بر این احتمال شیزوفرنی به عوامل دیگری از جمله ژن‌ها هم ربط دارد.
 
استرس و نوزاد دختر
بعضی تحقیقات نشان داده که استرس بارداری باعث دختر شدن کودک خواهد شد. احتمال دختر شدن نوزاد در مادران باردار پر استرس تا 5 درصد بیشتر از مادرانی است که آرامش خیال دارند. از آنجا که کروموزوم پدری تعیین‌کننده جنسیت جنین است، امکان دارد سطوح بالای هورمون استرس لانه‌گزینی جنین پسر را در رحم سخت کرده و باعث سقط جنین‌های پسر شود.
 
استرس و سوء تغذیه
متأسفانه از هر 50 زن باردار یک نفر به علت استرس بارداری مبتلا به اختلال در خوردن غذا می‌شود و نوزادی کم وزن و نارس به دنیا می آورد.

منظور از اختلال خوردن، بی‌اشتهایی عصبی(آنورکسیا) است که در آن فرد از ترس چاق شدن، غذا نمی‌خورد و همچنین بولیمیا (پرخوری عصبی) که پس از خوردن غذا برای اینکه چاق نشود، خود را وادار به استفراغ می‌کند.
 
استرس و بیمارى هاى مادر و جنین
استرس مى تواند تمامى سیستم هاى بدن مادر مانند سیستم ایمنى، گوارش، قلب، کلیه و حتى خواب و استراحت او را تحت تأثیر قرار دهد.

استرس مى تواند با تأثیر روى آنزیم ها و تولید مواد سمى و عبور آنها از جفت، منجر به مشکلات عدیده اى در جنین شود، مشکلاتى مانند مغزى، قلبى، کلیوى.

گاهى استرس هاى شدید که منجر به بدبینى در مادر مى شوند، افسردگى و بى حوصلگى و حتى نگرش منفى نسبت به جنین را در مادر متظاهر مى کند و آسیب هاى وارده به جنین جدى تر خواهد بود.

برخی از استرس هاى شدید، عوارض آنها در بزرگسالى مشاهده مى شود. به طورى که این جنین ها در بزرگسالى، افرادى نابهنجار و عصبى خواهند شد و اگر در بزرگسالى مشکلات هوشى و ذهنى نداشته باشند، مسائل عاطفى و هیجانى (افسردگى، اضطراب، پرخاشگرى و…) را از خود بروز خواهند داد. 
 
استرس و مشکل رفتاری کودک
کودکی که مشکل رفتاری دارد و مضطرب و ترسو است، ممکن است در دوران جنینی در معرض استرس مادر قرار گرفته ‌باشد.

اضطراب در اواخر حاملگی با افزایش مقدار کورتیزول (هورمون استرس) در 10 سالگی کودک ارتباط دارد. جالب است بدانید کورتیزول خون جنین را می‌توان از هفته 17 جنینی اندازه گرفت.

متخصصان معتقدند مقادیر بالای کورتیزول از جفت رد می‌شود. این هورمون در حالت طبیعی، به بدن کمک می‌کند که با شرایط پر استرس به خوبی کنار بیاید. اما مواجهه طولانی‌ مدت با آن می‌تواند افراد را دچار افسردگی، اضطراب و خستگی شدید کند.

فرزندان زنانی که در دوران بارداری استرس داشته‌اند، مستعد مشکلات رفتاری و روانی مانند مشکل بیش‌فعالی و کم توجهی (ADHD) هستند. علاوه بر این کودکانی که در دوران تکامل در معرض کورتیزول فراوان قرار بگیرند، در 18 ‌ماهگی هوش کمتری خواهند داشت.3
 

راه‌هایی برای کاهش تاثیر اضطراب مادر بر جنین

ورزش روزانه به شما شادی و نشاط می‌بخشد و از میزان ترشح کورتیزول‌ (هورمون استرس) در بدن می‌کاهد.

برای کاهش استرس و اضطراب در دوران بارداری می‌توانید از ورزش‌ها، تکنیک‌های آرام سازی مانند یوگا و مدیتیشن و تمرین‌های تنفسی استفاده کنید. این روش‌ها به زایمان راحت‌تر نیز کمک می‌کنند.

سعی کنید به اندازه کافی استراحت کنید. نداشتن خواب کافی و با کیفیت و تغذیه نامناسب خود باعث تشدید علائم استرس می‌شوند و شما را در برابر محرک‌های استرس‌زا آسیب‌پذیرتر می‌کنند. از خوردن نوشیدنی‌های کافئین دار خودداری کنید.

بهتر است امیدوار باشید و با نگرش مثبتی به مسائل نگاه کنید. دیدگاه شما در میزان استرستان تأثیر می‌گذارد پس سعی کنید مثبت اندیشی را بیاموزید.

بچه دار شدن تغییری بسیار بزرگ در زندگی است و برای سازگاری با آن نیاز به کمک اطرافیان و دریافت حمایت وجود دارد. بنابراین با نزدیکان مورد اعتماد خود در مورد نگرانی‌هایتان صحبت کنید و از حمایت‌های آنان بهره‌مند شوید.1

پینوشتها
1.www.honarehzendegi.com
2.www.isna.ir
3.www.beytoote.com